ИЗВЕСТИЯ
КАЗАНСКОГ О
ЛЕСОТЕХНИЧЕСКОГО
ИНСТИТУТА
QAZAN URMANCbLbQ
TIXNIKASb INSTITUTbNb^
IZVISTI9SE
NACHRICHTEN
DES FORSTTECHNISCHEN
INSTITUTES IN KASAN
№2-3
ГО Д ИЗДАНИ Я ПЕРВЫЙ193 1
КАЗАНЬ .—----•--—----—-——• •
Стр.1
Из современной иностранной лесной литературы.
А. И.'Яшнов, проф.
1. К вопросу об отмирании пихты (Graser). — 2. Наблюдения над дубом
Стран*
в Рейнской долине близ Эммедингена (Seeger).—3. Опыт применения типов
Каяндера в Латвии (Hoheisel). — 4. К вопросу о типах леса (Kriidener).— 5. Расстояние
между деревьями и прирост (Busse und Weissker). — 6. К познанию
круговорота азота в почвах, подвергавшихся сбору лесной подстилки (A. Nemec).—
7. Машина для посадки деревьев „Чемпион'" (Quart, journal of forestry. Apr.
1931). — 8. Новый прием культуры леса (Der deutsche Forstwirt. Mai. 1931) . . 286
IV. Смесь.
Изобретения: 1. Прибор Аверкиева для определения возраста личинки
майского хруща.—2. Плотовязальная машина Персидского
Посадочный материал дендрологического питомника (в Раифе), поступающий
в продажу
288-289
290
Tatarstan Sotsial Sovitlar Qemhyriate tezely,
prolitariat rivotytsiasenen Bik kyp
terle millatle, madani ham iqtisadi jaqtan
artta qalqan вег ildage zur unslqlarnnan
sanalrqa tie?.
Monnan 11 jbl elek Beten Rosia Basqarma
Komititb RSFSR da Aftonomiale Tatarstan
Sotsial Sovitlar Qemhyriate tezy turn da
V. 1. Linin ham I. Kalinin qullarb в1эп dikrit
cqardb.
Tatarstannb yz ваэьпа ken kyryce вег
daylat itep iqlan ity, V. I. Linin «jitakcelegndage
prolitariat partiasenen programbn
eska asbrunb kyrsata. Milli mas'alada iptas
Linin 20 jllar Bujbna ид ham „sul" opportunislar
в1эп tuqtausbz keras abp вагьр,
millatlarnen yz Baslarbna ken kyry, yzlarena
ajrbm daylat tezy xoquqlarbn Bilgelay jaqnda
tordb.
Prolitariat, Burzuazianen iqtisadi ham sajasi
nigzen cimerep yz diktaturasbn tezegannan
son, intrnatsional erdamnktan cqbp
terle milli qsnqblqlar, milli tarlqlar в1эп Bik
ibq keras а1ьр вага. Mna prolitariatnbq sul
ese arqasnda elkke patsa Rosiaseneq izlgan,
qslqan xalqlarb yz easlarbna azat ken ity
xoquqbn abp вег-Brsena Bubsa ham yzlareneq
iqtisadi, sajasi, madani arttalqlarbn
tiz gna etery julnda вег-Brsena tuqannbq
jardame kyrsata Basladblar.
Elkke Rosiada jasayce 170 milion xalqпьц
100 milionnan artoqbraqb urbs millatena
easqa ви1ьр, „cit xalqlar" jsme в1эп
I. qOMUMt—SOJASl BYLEK.
Ja. Q. KOSTYCYK.
TATARSTAN SOTSIALIZM T8ZELE§ENEty 11 JLb.
1агпь Bterep, хаЦ1агаьц yz ara «ejlanflaren
toae tambnman yzgertte,
iskedon kilgen milli do$mannqlarqm
cik qujdb ham millatlarga yz «та jardamnafep
js$arg9 кщ jnl actb. $uпьц
elan nn>s prolitariatb Rotiede
gna tygel, aalki Azia, Javropadaqb
cit 0 prolitariatb arasnda da zur
bjfanbC qazandb. Наг millatneq yzena
адгып daylat вп1ьр, yz вааыи j»|»y
xoqnqb вгпец milli programi>Bzda tep
nigez игпьп ala".
.Oktasr rivolytsiese тШ! qsnqblqI.
Stalin.
jertelalar ide. Rosiada xekymat Basnda toгись
millat ви1ьр sanalqan vilikorus xzmat
ialare, alpaubt ham kapitalislar tarafnnan
izelep, qsbbp jasasalar, „cit xalq" xzmat
ialare alardan ike eles artbqbraq izelep,
Sbjnfi ham milli qsnqblqta tordblar. Rosia
patsabqb alpaubt, kapitalis ham cirkay tajdalarb
ecen kalanizatrbq sajasate totb.
Kyp milionnb xalq massasbn yz qulnda
Bujsndbrbp totu ecen patsa xekymate millatlar
arasbna dosmannbq salrqa trstb. Qslqan,
Sbjnfi
keraslar julnda Brlasrga irek qujmau
ecen, ul вег millatne iknce millat estena
esterep (urslarnb jahytlarga qarsb, polaklarne
terek ham armannarga qarsb estery квек), yz
qulndaqb mateuqat, maktap ham cirkaylar
jardame в1эп jahyt pogromnarb, arman—
terek kiselslare jasattb. Patsa xekymate tatarlarqa
qarata da sundbj uq milli dosmannbq
sajasate abp Bardb.
izlgan xalqlarqa milli azatbq ham
xalqbn administratsia jaqnnan terle gueirnalarqa
Bylep, ul gUBirnalarda alarnb агсьbq
вег millat itep qaldrdb. Sunbn arqasnda
elkke Qazan guBirnasnda—31%, Samarda—
ll°/o, Smerda—9°/o, Vatkeda—5°/o, Pirmda—5,5°/°
tatar sanala ide. Patsa xekymate
ajrbm gueirnalardaqb tatar xalqbn sulaj
azcbbq itep qaldbrbp, Basqa milbtlarne
alar estena tuqtausbz esterep tordb.
Patsa xekymate вег urnda utrqan tatar
esnda patsa xekymatenen. in zur qorab
ham jardamcese. oravoslavia cirkaye euldb.
Milli qarsbbq, milli dosmannqlar taratu
Стр.2
XVI псь jeznen axmnan easlap Qazan
tirasndage elkalarda Bik кур monastbjrlar
tezlde. XIX псь jezda Bik кур dini uqu
jortlarb (akadimia, siminaria, jparxial ham
dini maktaplar, misionirlar maktaee ham
kurslarb) cltare salndb ham tatarlarnb pravoslavia
dinena kycery ecen ajrbm misio'
nirlar $tate tezlde. Bu misionirlar, tatar
tlnda urbs dine taratu, tatarlarnb aqca ham
Basqa matirial jardamnar elan qzqtbrbp,
cuqndbru ham cuqnqan tatarlarnb, meslman
tatarlarqa qarsb estery julnda e$ladelar.
Pat$a xekymate вег jaqtan tatarlar arasnda
urbs dinen taratrqa trssa, ikncedan yzenen
bsanclb tajanbCb Bulqan riaksiacan meslman
ruxanilarbna da har vaqt jardam itep tordb.
Rosjadage fiodal—Burzuazia monarxiase
ilnen eslap cqaru keclaren kytaryga qarsb
sajasat а1ьр вагьр, Rosidne iqtisadi jaqtan
qomuman artta qaldrsa, un>s Bulmaqan
xalqlar jasi torqan elkalarda BU sajasat taqbn
da kecle qujblbp, alarnbn iqtisadi ham
madani ysslarena zur kirta Buldb.
Мпэ Fivral' rivolytsiase aldnnan Samar,
?albqbnbq kilere, urbs krastian xucabqb
kilernnan har vaqt кур kim ви1ьр kilde.
Rosiadage daylat vlasb, cirkay ham meslman
ruxanilarb, tatar krastiannaren aqartrqa
trsmadblar. Alpaubt, faerikant, pop, mulla,
saydagar ham kulaklar tatar krastiane
xisaennan, yzlarena кувгэк fajda а1ьр
qalrqa tutelar.
Kapitalizm ysye elan eik qsblbp qalqan
tatar krastian xucabqb kytarelrga jul kyrmi,
Betnnaj eeignnkka tesep, prombjslnnos
Nizni, Kurski gueirnalarbnbn prombjjlnnosb
41—42 milion sumnbq narsa eslap cqarsa,
Qazan gueirnasndaqb prombjsinnos вагь
12 milion sumnbq qna tauar citstera ide.
Timer jullarbn^n oznnbqb jaqnnan Qazan
guBirnasb, Rosianen Javropa elesndage
51 gueirnadan in sonqb urnda tordb. Аиь1
xucataqbn kytary esnda tatar krastiannarena
zur qfonnqlar qujblbp kilde. Patsa
xekymate tatar krastiannaren, elek zamannardan
easlap uq, su ham zur jullardan
jraq torqan nacar, unajsbz urnnarqa qudb.
Tatarlar qulnnan tartop alnqan jaxsb c,irlar
monastojr, alpaubt ham kycep kilgan
urslarqa Bireialar ide. Sular natic.asnda tatar
krastiannarenen xucabqb ikstinsif rayesta
а!ьр вагь1ьр, jaslca utrtu ham eaqcacbbq
eslare alar arasnda Betnnaj taralmadb.
Su ham timer jullardan jraq utoru saBaple
tatar krastiannare ike arada aslbq cfop jeryce
eajlar qulbna testelar. Tatar krastianenen
cire, urta xisap в1эп, urbs krastianeneknnan
20°/0
kim ide. Tatar krastian xuyzaklarena
(Doneas, Liningrat, Maskay, Ural
h. в.) arzannb es kece Birep kilde. Аиь1iarda
qaranqblbq, nadannbq nbq xekm
serde.
Tatar escelarenen xale da sunnan jaxsb
tygel ide. Tatar prolitariatb Bik tarqau jasately
вЬп erga, игьз faerik-zavot xucalarb
tarafnnan, arzannb es kece urnnda, в1ет
ham kvalifikatsia kirak Bulmaqan in аиы,
qatb eslarga qullanldb. Sunnqtan tatarlar
arasnda tokar, slisar, iliktro-tixnik квек kvalifikatsiale
e?celar Bik az, inzinir-tixniklar
isa Betnnaj juq ide.
Madaniat yzage eulqan saharlarne Rosia
patsalbqb, urslasterrqa trstb. Misal ecen
Tatarstan ^emhyriaten а!ьр qarasaq, andaqb
аиь1 xalqb arasnda tatarlar—54°/
*~ * J
Urslar
Vaq millatbr ... .
Tatarlar
lbqb
S
5 i» N
S8^
33
19
-
*>31
29
16
О
a v
U Б
188
2?
22
—
111 '
Juqarbdaqb sannardan urslar ecen вагД148,
- vaq milfettar ecen 89, tatarlar
ecen 35 maktap aulqanbn kyroeez. $l j
71
_
a
s!;
= •?
l- В
в
Й
u
n
•i
e
л
1
S
itep patsa xekymate vaqtnda 1 milion jaгьт
sandaqb tatar xalqb ecen, вагь 35 maktap
Bulqan ви1ьр cqa!
Kypcelege uqbtucblardan qiearat, az qna
sannb, tatar uqbmslblarb ul vaqtta Bik qsb1ьр,
har vaqt ezarlklanep tordblar.
Rosiadage FivraJ' rivolytsiase milli mas'abne
xal itmade, kiresnea апь Butap, tuqtatbp
qna qaldrdb. Fivral' kennarnda, Lininyrat
prolitariatb elan patsa gvardiase arasndaqb
suqslar tuqtap citar citmas, patsa
daylat dumasnda uterucb ere prombjslnnos
surzuaziase, minsivik ham isirlar jardame
в1эп „sotsialis" Kirinski qul astnda vaqtlb
xekymat tezdelar.
Ere prombjslnnos ham вапкь kapitalislaib
fajdasbn kyzatyce BU xekymat,
escelar
sbjnfb ham jarlb-urta xalle krastiannar ecen
вег narsa da eslamade ham eslarga da tlamade.
$ulaj uq Rosia patsalbqb tarafnnan
izelep kilgan millatlarga ul, вег nindi da
irknnek, azatbq eirmade. Vaqtlb xekymat,
BU eslarga eetnnaj kire Bularaq, jana 5i'rlar,
jaqa xalqlar alu ham denja вагагьпа cqbp
arzannb cimal, arzannb es kece taeti ecen,
denja suqb^bn dayam itterrga trstb, sunar
soiuz daylatlardan Bik zur zajom (вигьс) nar
aldb. 1917 nee jlda Baslanqan milli azatbq
xarakatena Kirinski xekymate Bik nbq qarsb
torbp, апь Bastbra kilde. Denja impirializтьпьп
agintlarb Bulqan minsiviklar, Kirinskinbr»
BU konsirtnda Bik zur игьп tottblar.
Kirinski в1эп вег kompaniada torqan minsiviklar,
Bol'sivizm elan qate kerasep, izlgan
xalqlarnbq milli ajrmnbq alu julndaqb xarakatlaren
qoral kece в1эп Bastera Bardblar.
Bu eslar, vaqtlb xekymatner» milli mas'a1эпе
вег vaqtta da cisa almajacaotbn, izlgan
millat xzmat ilalarena Bik acbq kyrsattelar.
Izlgan millatlarne irknnkka cqaru ecen
kirakle sartlarnb, вагь, OktaBr rivolytsiase
gna tudrdb. Escelar sbjnfb partiase xekymatne
yz qulbna а1ипьцвгпсе кепппэп yk,
milli programbn tormsqa krta easladb.
OktOBrdan son iqlan qlnqan „xzmat iase
ham iksploatatsia jasalucb xalqnbq xoquq1агь
turndaqb dikloratsia" da tysandage
syzlar jazlqan ide: „xekymatne kadit вигzuaziase
qubna Birgan. Fivral' rivolytsiasnnan
sonqb impirializm cornda, elkke patsalqnbn
millatlarne вег-Brse в1эп acqtan-acbq
talasteru sajasate, Rosiadage xalqlarqa qurqu
qatbs bsancszbq totu ham juq-Barqa eajbny,
provokatsia taratu eslarena almastb.
Xalqlarnbn azatlbqb ham tigzlege turndaqb
terle matur syzlar в1эп qaplanbp torucb, BU
sajasat arqasnda milli dosmannbq kecajep,
xaiqlarnbn, вег-Brsena bsanclarb kimede. Bu
jalqan, bsancszbq ham eajlanes, provokatsialar
tudbra torqan, xurlqlb sajasatka cik
qujbp, xazrdan yk апь Rosia xalqlarb
arasnda, tub ьвапьс tudbra torqan acbq,
turb вег sajasatka almastbrrqa kirak" diela.
Taqbn ?ul uq dikloratsiada „sundbj bsancIbq
sajasate arqasnda qna Rosia xalqlarb
arasnda turb, nbq sojuz tezarga memkin,
sul sojuz qna Rosia esce-krastiannaren,
Burzuazianen. terle dosmannbq cqslarbna
qarsb tora alrlbq, вег rivolytsia kecena
Brlastera а1ы" dip kyrsatela.
1917 nee jlnbn iynnda Qiblq.m Sovitlar
sjbzb, Rosiadage xalqlarnbn yzlarena ajrbm
toru xoquqlarbn Bilgelade. $ul uq jlnbn.
oktaBrnda ciblqan II nee Sovitlar sjbZb,
Rosia xalqlarbnbn BU xoquqbn acbq ham
qate itep nqttb. Juqarbda kyrsatlgan dikloratsiada,
„susb sjzlarnbq qararlarbn tormsqa
asbru ecen Xalq Komisarlarb Sovito, yzenen.
Rosiadage millatlar mas'alasnda tep
nigze itep, tyeandage esbrne Bilgelade" dip
ajtela:
„1. Rosiadage xaiqlarnbn tigzlege ham
ecke eslarnda yzlarnca ajrbm es itylare.
2. Rosia xalqlarbnbn ajrblbp, ajrbm daylat
tezep, yz ва?1агьпа ken ity xoquqlarb.
3. Beten milli ham milli - dini Bulqan
estnnek ham qsnqblqlarnb etery.
4. Rosia cirndage azcblbq millat ham atnografia
terkmnarenen irken ysylare" Bilgelana.
Tatar
daylate tezy mas'alase 1917—1918
nee jllarda Sovit xekymatenen yzak organnarnda
qaraldb. $ипьп naticasnda, 1918 nee
jlnbn martnda tatar-Basqrt cemhyriatlare
tezely turnda dikrit cqbp, sul uq jlnbn oktaBrnda
апьп ucriditlni soeraniase ciblrqa
Bilgelande.
Tatar-easqrtlar ecen aftonomiale ajrbm
вег daylat tezyne prinsipial xal itkan BU
dikrit, grazdannar suqbsb Baslanbp, tatarBasqrt
cemhyriate ecen eilgebngan urnnarпьп
aq gvardialelar qulndaqb suqbs frontbna
ajlanye saeaple, tormsqa krtlmade. Lakin
tsqb ham ecke kontr-rivolytsia, prolitariat
rivolylsiasen qanqa Batbrbp, xaiqlarnbn
Sbjnfi ham milli sojuzlart>n cimera almadb.
10 mnnarca tatar xzmat ialare Qzbl armia
saflarbna krep, Rosia prolitariatb в1эп Brlkta,
yzlarena azatbq suqbsbp aldblar. Qzbl armianen
qaharmannarca kerasep, dosmanпагпь
cinyennan son Sovit xekymatenen
ecke ham tsqb xale nqbqac, tatarlarqa
aftonomia Biry mas'alase janadan ken tartiвепэ
qujldb. RSFSR Yzak Basqarma Komititb
ham Xalq Komisarlarb Sovifenbn 1920
nee jbl, 25 n.ce majda. cqarqan dikrito
yil
re
inistrs
mstvo
Стр.3
elkke Qazan gueirnasb cire вЬп Smeer,
Ufa, Vatkb gueirnalarbnbn вег elesnda Aftonomiale
Tatar Sotsial Sovitlar £emhyriate
tezelyne iqlan itte. Sul jlnbn 25 nee iynnda
Qazan queirna Basqarma Komititb, tantaпа1ь
rayesta, yzenen vlasbn jana tezlgan
Tatar Sotsial Sovitlar Qemhyriatenen rivolytsb
komititbna tapsrdb.
„1924 nee jbl statistikasb sujnea Tatarstan
cemhyriatnda 2 891 799 kse xisapbna. Bu
san, eeten SSSR daqb xalqnbn 1/46 eleven,
RSFSR daqb xalqnbn 1/35 elesen taskil
its.
ksese aubllarda toralar. Sahar xalqb anda
вагь 232 438 kse jaki
Tatarstandaqb Beten xalqnbn 51,1°/° ь tatarlar,
40,9% ь urslar, 4,7°/° ь
).
Tatarstan xalqbnbn 92% ь, jaki 2 659 361
8°/o qna isaplana.
cuaslar,
1,3% ь muqsb (mordvalar), 0,8°/° ь arlar,
O,5°/o cirmsbr ham O,7°/o ь Basqa milbtbrdan
qiearat dip kyrsateb" x
Susb uzoian 11 jbl eendage sotsializm
tezelesnda, Tatarstan cemhyriate zur unslqlar
qazandb. Impirializm ham grazdannar
suqbsnnan son Bik qaqsap, tuzbp qalqan
Tatarstan xuc.abqbnbn, 1921—22 nee jlqb
qatb aclqta tamam taralubn isapka alqanda,
BU unslqlar taqb da zurbraq kyrenabr.
Ci mal citsmay saeaple Tatarstannbn (tire,
завьп, tuqu prombjslnnoslarb квек aubl xu<;albqb
produktlarbn yzgartep esbydan qiearat)
prombjslnnosb, ul jllarda teskannan
tesa вагьр, апьп tep Bylklarnda narsa esbp
cqaru 80—9O°/o larqa qadar kimede.
Tatarstan aubl xusb
1,3 pot alndb. linen iqtisatnda zur qna
игьп totucb kustar prombj$lnnosb da Bik
qsldb 2
).
Tatarstan c,emhyriatenen вгпсе jllarnda
апьп xucabqb mna sundbj вег tarqau xalda
ide. Tatarstan xucalbqb вагь, xekymat ham
xzmat ialarenen qaharmannarca trslqlarb
ham Rosia prolitariatbnbn aktif jardame arizdat.
1930 jbl.
*) Bu sannar Tatarstan 10 jllbo|bna iazloian cibntq')
Sovitlar TatarstanbnbQ 10 Шьаь. Qazan, Tattan
alndblar. Tatizdat, 1930 псь jbl.
VJII
qasnda qna, az вег vaqt eenda sundbj
aubrlqlarnb ytep, normal'julqa Basa aldb.
Aclbq qaldqlarbn tizrak Btery ecen,yzak
xekymat Tatarstanqa Basqa rajonnardan
Bik кур orlbq kitrde. Tatarstanqa 1921 nee
jlda 1770000 pot cacylek агь?, 1922 nee
jlda 4118 000 pot cacylek "saBan ash>qb
ham 852 000 pot агь? cit rajonnardan krtlde.
Тувэп xalle krastinnarga annan sonqb jllarda
da jardam kyrssteb вагЫь. 1923 nee
jlda alarqa ~ 2 million pottan artbqbraq,
1924 nee jlda 2 milion pot camasb saBan
ham агь? cacylege taratldb. Cacylek majdanbn
kinajty, asbq ипьэьп kytary julndaoib
kera?nen natigalare Bik tiz kyrndelar. 1927
nee jlda cacylek majdanb suqsqa qadar BUIqannan
arttb ham es xajvannarb,
xajvannar, аиь! xucabqb
mygzle
masinalarbnbn
sanb Bik kvp yste. Xalq xucabqbn torqbzu
elan Brga, Tatarstan xekymate, urbs ham
tatar krastian xucalqlarb arasndaqb Rosia
patsalbqbnbn jez jllar Bufhca а1ьр Barqan
urslagtbru sajasatnnan qaloian, ajrmanb Btery
julnda Bik zur es kyrde. Tatar krastian xuQalqlarenbn
urslarqa qaraqanda az сДг1евиЫагь,
cirlarenen nacarbqb ham pcannek
Bolnnqlarbnbn Betnnaj juqlbqb, tatar ham
Basqa vaq millat (cuas, muqsb h. в.) xucalq1агьп,
xucalbq ham madaniat eslarnda alqa
tartu kiraklegen kiterep cqardb.
Bu juldaoib jardam, Baslap, cir tezy eslare,
kridit ham nalok saiasatlare ham daylat
^irlarena kycery квек eslar вЬп ytalde.
Susb sajasat arqasnda, tatar xucalqlarb elan
urbs xuQalqlarbnbn kilere arasndaqb
ajrma
jldan jbl kimep, kceraja Bardb. Tatarstan
aubl xu^albqbn kytary esena xekymat har
ibl sajbn Bik zur sumada aqca krta kilde.
Bu aqcalar ajn>m jllarqa tyBandageca вуlenalar:
!
)
J П a r
1D27-28
1028—29
1929—30
1930—31
Мед sum xisaenca
4
606,0
7 263,0
17.-413,7
52 284,2
Prosint isaВПСЭ
100
157.6
378,1
1
135,1
ysye в1эп вег rattan, sotsializm siktorb BUIqan
kolxoz ham sovxozlarnbn da Bik nbq
yskanen кугэвег.
Tatarstandaqb individual siktor xuc.alqnbn
') Tatarstan sotsializm tezelefenen 10 jib. Tatizdat
1930 j . 11 nee Bit
dan kyrena:1
Sovxoz cirbrenen ysye tyeandage sannar)
JUar
(1 nee qlnvardaoib
isap
Bujnca)
1922
1923
1927
1929
1930
i
f 4
1 I
glktar sanb
11819
23 623
25794
30 721
42162
Beten slrbrnen 1 ^ 7i,£l UCc
;
К
i
fsy prOslntb
399 пм ilnh
JI11D
30*Vo aa isanlap)
100
200
218
254
354
Sovxoz
cirlarenen artub вЬп erga, акгпьп
cacy majdanb ham es xajvannarbnbn sanb
da Bik nbq ysep вага. Sulaj uq jarlb-urta
xalle xuqalqlarqa jardam ity ham alarnb
kolxozlastoru esnda da sovxozlar Bik zur
игьп totalar.
Beten Sojuz xalq xuc.albqbnbn ysye вЬп,
Tatarstan prombjslnnosbnbn da Bik nbq kytarelep,
kecaja Barqanbn кугэвег. Acbq
vtkannan son faerik-zavotlarda iske e§ce
kadrlar kire qajttb ham alarqa jana kecbr
qusldb. Tatarstan prombjslnnosbn torqbzu
согьп 1926—27 псе jlda tamam виЫь dip
isapbrga kirak. 1924—25 nee jldan son Tatarstandaqb
prombjslnnos Bik qzubq вЬп
ysep вага. Andaqb sinzb prombjslnnosbnb'n
Beten (volovoj) produksiasenen sumasb tyBandage
sannardan kyrena:2
)
1924—25 nee jlda
1925-26 „ „
1926-27 „ „
1927-28 „ „
1928-29 „ „
40 868 000 sum
59 079 000 „
68 817 000 „
79121000 „„ '
113 830 000 „
Tatarstan prombjslnnosbnbn, yz ajlanes
sumasb eulmau ham ci malnb totqarsbz citsterep
toru esnda cit rajonnarqa qarap,
alarqa Bajlansle Bubptorub, anbnysy, janaru
ham kinajyena zur qomacaulbq jasbj.
Мпэ sul unajszlqlarqa qaramastan, Tatarstan
prombjslnnosb Bik nbq ysep nqbdb ham
yzeneq iske gihaz-qorallarbn da вег qadar
janarttb. Susb vaqt eenda Tatarstanda вег
nica jana pritpriatia tezelep eska Ba^ladb.
Prombjslnnos ysye вЬп, prolitariat sanb ham
апьп tatarlar elese da Bik кур arttb, sunbn
вЬп Brga escebrnen rial' xzmat xaqlarb da
kytarlde.
Tatarstan c.emhyriate yzenen 12 ncejbna
krgan vaqtta, prombjslnnosqa rikonstruksia
jasau, аиьЬь kolliktiflastbru ham milli prolitariat
madaniaten kytary esbrnda zur unsBit.
)
5unda uq.
') Tatarstan S
„
emhyrlatenen 10 jib. Qlbnbq. J ясе
lqlar qazandb. Uzqan torqbzu cornda Tatarstan
prombjslnnosb, iske pritpriatialarne
kinajty julb вЬп yskan Eulsa, sonoib jllarqa
inde, anda, mix faBriklarb (mix komeinatb),
fanir ham taqta jaru zavotlare,
silikat zavotlarb
квек кур кпэ jana zavotlar tezelep
eska easladblar. 1931 nee jlda prombj^lnnos
produksiasenen kybme 1927—28 nee jldaqbdan
2 jarbm eles arttb. Bis jllqnbn Basnda
prombjslnnos produksiase 108,5 milion sumnbq
Bulsa, 1931 nee jlda ul 278 milion
sum sumasbna citarga ties dip xisaplana.
Prombjslnnos produksiasenen kybme ysy
вЬп erga, апьп sbjfatb jaxsblana, yzena tesy
Bajase tyeanaja ham xzmatnen narsa esbp
cqaru kece arta вага.
Tatarstannbn yznda ci mal ham inirgia
kilere (gips, Bitum, gudron, slans maqdannare,
urman h. в.) ви1иь, Ural—Kuznitski
komeinatbnbn turb ta'sire ham Kama-VolgsIroj
salu mas'abbre, апьп prombjslnnosb
ecen mona qadar hie kyrnmagan kin jul
acalar. Susb jbl eenda Qazannbn rajon jlbbq-iliktr
yzage (tiploiliktosintral) eska Baslap,
1932 nee jlda Qazan $ahar iliktr stansasb
sabnbp Btep eska kresrga tiesle. Volga-Kama
jlqalarb ecen paroxot, kima, вагzalar
jasau, alarnb tezaty ham port kirakjaraqlarb
xazrby ecen, xazrge kenda Qazan
janndaqb „Krasnbj Mitaliis" zavotb estalep
salbna ham janadan qorallandbrbla.
Jaqbn kibcakta Tatarstanda ximia ham
mitaldan narsa esby prombjslnnoslarb tezarga
ujlanbla. 1932 nee jlda Qazanda viskos
faBrigb, Kama Tamaqnda simint-kislotaaslamalar
komeinatb tezy, Sypsylinskidaqb
Bitum (asfal't h. в) zavotbn sabp Btery,
azot aslamalarb xazrli torqan zavot salu esbre
Biigebna. Annan son jazu masinalarb
faerigb вЬп „Kraznbj Put" z^votbna rikonstruksia
jasarqa isapbna. Sulaj uq tesle
mitallar qoju, iliktr aseaplarb xazrby ham
dinamo tezelese zavotlarb torqbzu, aqac
narsabre esby prombjslnnosbn kinajtep, aqac
esby komeinatb salu esbre Biigebna.
Tatarstan prombjslnnosbnbn ysye, ?пьп
prolitariat kadrbn Bik nbq arttrdb. Tatarstan
faerik-zavotlarb mna 5 jllqnbn Basnda 18 men
qadar esce totqan eulsalar, xazrge kenda
alarda 30 men qadar esce xisaplana. Annan
son tatarlardan escelar xazrby, escebr $\Цtery
ese da Tatarstanda xazer zur unslqlar
Birde.
Tatarstan escebre arasnda tatarlar sanb
1921 nee jlda 15,5%, 1925 jlda 19,9%,
1927 nee jlda 26,17" виЬр, 1930 псь jlda
33_34o/o q a ?
»kanen кугэвег. 1927—28 псе
jlda tatar escebre 2000 kse xisaplansalar,
Стр.4